Giữa muôn vàn tác nhân gây bệnh đang hiện diện trong môi trường sống, cơ thể con người cần một cơ chế bảo vệ đặc biệt để tồn tại và phát triển khỏe mạnh. Cơ chế đó chính là hệ miễn dịch – một hệ thống miễn dịch sinh học phức tạp và tuyệt vời mà mỗi chúng ta đều có sẵn. Dù không nhìn thấy, nhưng hệ miễn dịch vẫn hoạt động thầm lặng mỗi ngày, giúp chúng ta tránh khỏi bệnh tật và nhanh chóng hồi phục khi ốm.
Hệ miễn dịch là gì?
Hiểu một cách đơn giản, hệ miễn dịch là mạng lưới các tế bào, mô và cơ quan có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi các mối nguy như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng, thậm chí cả tế bào ung thư. Hệ thống miễn dịch này hoạt động như một “lực lượng an ninh sinh học” được đào tạo để phân biệt đâu là tế bào của cơ thể và đâu là “kẻ xâm nhập”.
Bên trong hệ miễn dịch có nhiều bộ phận khác nhau cùng làm việc ăn ý. Tủy xương là nơi sản sinh ra các tế bào máu bao gồm tế bào miễn dịch. Tuyến ức giúp các tế bào T trưởng thành và học cách phân biệt đúng sai. Lá lách và các hạch bạch huyết đóng vai trò là trung tâm điều phối phản ứng miễn dịch. Các tế bào bạch cầu như đại thực bào, lympho T, lympho B… chính là những “chiến binh” tuyến đầu tiêu diệt mầm bệnh.
Cơ chế miễn dịch: Cách cơ thể bảo vệ chính mình
Mỗi khi một tác nhân lạ xâm nhập, chẳng hạn như vi khuẩn hoặc virus, hệ miễn dịch sẽ lập tức nhận diện nhờ vào các tín hiệu lạ mà chúng mang theo. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong cơ chế miễn dịch – nếu không nhận diện được, cơ thể sẽ không thể phản ứng.
Ngay khi phát hiện mối nguy, các tế bào miễn dịch được huy động. Một số loại tế bào sẽ tiêu diệt trực tiếp mầm bệnh. Một số khác sẽ sản sinh kháng thể để trung hòa chúng. Đặc biệt, cơ thể còn lưu giữ thông tin về các tác nhân đã từng xâm nhập, tạo ra trí nhớ miễn dịch để phản ứng nhanh và hiệu quả hơn nếu gặp lại.
Miễn dịch là gì? Các loại miễn dịch?
Miễn dịch là khả năng của cơ thể trong việc tự bảo vệ khỏi các tác nhân gây hại, bao gồm vi sinh vật, độc tố và tế bào bất thường bên trong cơ thể. Không phải mọi phản ứng miễn dịch đều giống nhau, và hệ miễn dịch cũng không chỉ có một con đường hoạt động.
Trước tiên là miễn dịch tự nhiên, hay còn gọi là miễn dịch bẩm sinh. Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên, tồn tại ngay từ khi chúng ta chào đời. Miễn dịch tự nhiên phản ứng nhanh chóng, nhưng không đặc hiệu. Điều đó có nghĩa là nó sẽ phản ứng giống nhau với bất kỳ mối đe dọa nào. Các bộ phận như da, niêm mạc, acid dạ dày hay tế bào thực bào đều nằm trong nhóm này.
Bên cạnh đó là miễn dịch thu được, hay còn gọi là miễn dịch thích nghi. Loại này không có sẵn mà được hình thành khi cơ thể tiếp xúc với một tác nhân gây bệnh cụ thể. Miễn dịch thu được đặc hiệu với từng loại kháng nguyên và có khả năng ghi nhớ lâu dài. Trong đó có miễn dịch chủ động – hình thành khi bạn tiêm vaccine hoặc từng mắc bệnh. Và miễn dịch thụ động – khi cơ thể nhận kháng thể từ mẹ (qua sữa mẹ) hoặc từ các sản phẩm y tế như huyết thanh.
Những yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe miễn dịch
Khả năng miễn dịch của mỗi người không giống nhau và chịu tác động bởi nhiều yếu tố. Dinh dưỡng là một trong những yếu tố then chốt. Việc thiếu hụt vitamin C, D, kẽm, sắt… sẽ làm giảm hiệu quả bảo vệ của hệ miễn dịch. Thói quen ngủ muộn, thường xuyên thiếu ngủ cũng gây tổn hại nghiêm trọng đến khả năng tăng cường miễn dịch.
Căng thẳng kéo dài không chỉ làm tinh thần mệt mỏi mà còn làm tăng nồng độ hormone cortisol – một chất có thể ức chế hoạt động của hệ thống miễn dịch. Ngoài ra, người cao tuổi thường có miễn dịch suy yếu do sự suy giảm tự nhiên theo thời gian. Thói quen hút thuốc, uống rượu nhiều, lười vận động cũng khiến “lá chắn miễn dịch” bị suy yếu đáng kể.
Liệu pháp miễn dịch – bước tiến mới trong điều trị bệnh
Khi hệ miễn dịch được hiểu rõ hơn, các nhà khoa học đã ứng dụng nó để điều trị bệnh – đặc biệt là ung thư – thông qua liệu pháp miễn dịch. Thay vì chỉ dùng hóa chất hoặc xạ trị, phương pháp này giúp kích hoạt và tăng cường miễn dịch để tấn công tế bào bất thường.
Một số phương pháp đã được ứng dụng như kháng thể đơn dòng – giúp đánh dấu tế bào ung thư để hệ thống miễn dịch nhận biết. Ngoài ra còn có liệu pháp tế bào CAR-T, trong đó tế bào T của bệnh nhân được “huấn luyện” để tấn công mục tiêu rõ ràng. Một số vaccine trị liệu miễn dịch cũng đã được phát triển, giúp cơ thể nhận diện các protein đặc hiệu của khối u và tiêu diệt chúng.
Tuy nhiên, không phải mọi bệnh nhân đều phù hợp với phương pháp miễn dịch này. Liệu pháp cần được chỉ định và giám sát chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa.
Kết luận
Hệ miễn dịch đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và phòng tránh bệnh tật. Việc hiểu rõ miễn dịch là gì, nắm được cơ chế miễn dịch, phân biệt các loại phản ứng miễn dịch, và cập nhật kiến thức về liệu pháp miễn dịch sẽ giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe bản thân tốt hơn.
Đừng chờ đến khi cơ thể ốm yếu mới bắt đầu quan tâm đến miễn dịch. Hãy nuôi dưỡng một lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ, ngủ đúng giờ và giữ cho tinh thần luôn tích cực. Đó chính là cách đơn giản mà hiệu quả để duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh mỗi ngày.
Tìm hiểu thêm:
- Các liệu pháp tại Seta Việt Nam
- Hiệu quả của liệu pháp tế bào miễn dịch tự thân
- Liệu Pháp Miễn Dịch Tự Thân – Các xét nghiệm cần thiết trước khi điều trị
Hãy theo dõi chúng tôi để cập nhật những tin tức sức khoẻ mới nhất tại:
Fanpage SETA Việt Nam YouTube SETA Việt Nam TikTok SETA Việt Nam
SETA Việt Nam
Địa chỉ: Tầng 2, Tháp A, Toà D2 – đường Giảng Võ, TP Hà Nội.
Hotline: 0349 65 65 11
Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7: 8:00am – 6:00pm
